the life of Libyan migrants

## Nolosha Tahriibayaasha ee Libya: Taariikh, Xaalado, iyo Dhibaatooyin

Hordhac Embed from Getty Images

Libya ayaa noqotay meel muhiim ah oo tahriibayaashu ka raadinayaan fursado cusub iyo ka baxsiga khataraha ku haysta dalalkooda. Xaaladda tahriibayaasha ee Libya waa mid aad u adag, waxayna ka tarjumaysaa xaalad adag oo ka dhigaysa nolosha tahriibayaasha mid buuxda oo dhib badan. Maqaalkaan wuxuu falanqeyn doonaa xaaladda tahriibayaasha ee Libya tan iyo bilowgii ilaa hadda, isagoo ka hadlaya taariikhda, xaaladaha nololeed, iyo dhibaatooyinka ay la kulmaan.

1. Taariikhda Tahriibayaasha ee Libya Embed from Getty Images

 Bilaawga:

Libya waxay noqotay meel muhiim ah oo tahriibayaashu ku gasho tan iyo bilowgii 2010-meeyadii, iyadoo ay dhacdooyin siyaasadeed iyo amni-darro ku dhaceen dalalka ku xeeran, sida Suudaan, Eritrea, iyo Soomaaliya. Dagaallada sokeeye iyo burburka nidaam dowladeed ayaa dadka ka dhigaya inay raadsadaan meel ammaan ah oo ay ku noolaan karaan. 

Xaaladda Ka Jirta:

Kahor 2011, Libya waxaa ka jiray xasilooni siyaasadeed oo weyn, laakiin kacaankii Muammar Gaddafi kadib, dalka ayaa galay xaalad hubanti-darro iyo dagaallo sokeeye. Dagaalladaas ayaa ka dhigtay Libya meel uu ka koraan ganacsiga tahriibka, iyadoo tahriibayaashu ay ka gudbaan biyaha Mediterranean-ka si ay ugu soo gataan dalka, halkaas oo ay ku jiraan xaalad adag.

2. Xadgudubyada Xuquuqda Aadanaha Embed from Getty Images

Xadgudubyada xuquuqda aadanaha ee Libya waxay noqdeen arrin aad looga naxo oo tahriibayaashu la kulmaan marka ay ku jiraan safarka ama ay joogaan xeryaha. Libya, oo aan lahayn dowlad xoog leh, waxay noqotay meel ay ka jiraan kooxo hubeysan iyo kooxo tahriibka dadka ganacsada, kuwaas oo tahriibayaasha ka faa’iidaysta.

 Xirid iyo Jirdil:  

Kooxo hubeysan iyo ciidan aan sharci lahayn ayaa dadka tahriibayaasha ah ka qabta wadooyinka, waxaana lagu xiraa xerooyin sharci darro ah halkaas oo ay ku waajahayaan jirdil iyo tacaddiyo. Tahriibayaal badan ayaa la kulma jirdil daran, iyada oo qaar la garaaco, qaar la jirdilo, halka kuwa kale loo diido xuquuqdooda aasaasiga ah. 

 Addoonsiga Casriga ah:

Warbixinno ay soo saareen hay’adaha xuquuqda aadanaha iyo warbaahinta caalamiga ah waxay muujinayaan in Libya ay noqotay xarun uu ku jiro ganacsiga dadka. Tahriibayaal ayaa si toos ah loo iibin jiray sidii adoomo, iyadoo qaar ka mid ah ay lagu qasbay inay shaqeeyaan iyaga oo aan wax mushaar ah qaadan, halka kuwa kale loo iibiyo kooxaha ama qoysaska si ay uga shaqeeyaan beeraha ama shaqooyinka adag.

 3. Cuntada iyo Nadaafadda Xumo Embed from Getty Images

Cuntada iyo nadaafad la'aantu waa mid ka mid ah dhibaatooyinka ugu waaweyn ee ku haya tahriibayaasha xeryaha ku sugan Libya. Xeryaha badankood waxay ku jiraan xaalad aad u liidata oo aan lahayn adeegyada aasaasiga ah.

 Raashin La'aan: 

Tahriibayaal badan ayaa ku nool xaalad raashin yari, iyadoo cuntada ay helaan aysan ku filnayn. Cuntada lagu bixiyo xeryaha waxay inta badan noqotaa mid aan caafimaad qabin, taasoo keenta nafaqo-xumo daran. Dadka ku jira xeryaha ayaa ka sheegta xaalado caafimaad darro oo daran sababo la xiriira cunto xumo.

 Nadaafadda iyo Caafimaadka:

Nadaafad xumo ayaa ah dhibaato weyn oo ka jirta xeryaha tahriibayaasha. Dadka ku jira xeryaha waxay la kulmaan cudurro halis ah sida shuban-biyoodka, faafa, iyo cudurrada kale ee la xiriira nadaafad la'aanta. Sidoo kale, daaweynta caafimaad waa mid aad u liidata, iyada oo aan la heli karin xarumo caafimaad oo ku filan ama dawooyin ku habboon.

 4. Jirdilka iyo Kufsiga Embed from Getty Images

Qaar ka mid ah dhibaatada ugu xun ee tahriibayaasha ku sugan Libya waa jirdil iyo kufsi, oo ay sameeyaan kooxo hubeysan ama rag ka tirsan maamulka xeryaha.

 Jirdil Daran:

Waxaa jira kiisyo badan oo la soo warinayo oo ku saabsan jirdil daran oo ay u gaystaan tahriibayaasha kooxo hubeysan iyo ciidamo aan sharciyeysnayn. Tahriibayaasha waxaa lagu garaacaa biraha, ulaha, iyo qalabka jirdilka, iyagoo lagu qasbayo inay bixiyaan lacago madax-furasho ah si ay u helaan xorriyadooda. Dhibbanayaashu waxay sidoo kale la kulmaan garaacyo joogto ah iyo hanjabaadyo.

 Xadgudubyo Jinsi:  

Tahriibayaal badan oo dumar ah ayaa la kulma kufsi iyo xadgudubyo jinsi marka ay ku jiraan safarka ama marka la geeyo xeryaha. Haween badan ayaa la kufsadaa ama loo adeegsadaa rabitaan jinsiyadeed, iyadoo qaar ka mid ah loo gacan geliyo ganacsiga jinsiga. Dadka lagu kufsado inta badan waxay ku waayaan xaalad caafimaad iyo nafsaaniyad adag.

 5. Safarka Khataraha Badan iyo Shilalka Badaha Embed from Getty Images

Marka tahriibayaashu ay gaaraan Libya, ujeedadooda ugu weyn waxay noqotaa inay u gudbaan Yurub iyagoo maraya badda Mediterranean-ka. Balse safarkan ayaa ah mid khatar badan oo sababa dhimasho iyo shilal badan.

 Doonno Xun oo Halis ah:

Tahriibayaashu waxay inta badan safraan doonno aan lahayn badbaado ku filan ama aan si fiican loo qalabeyn. Doonyaha xunxun ayaa sababa in tahriibayaal badan ku dhintaan badaha. Kuwa badbaada, waxay mararka qaar la kulmaan xaalado kale oo khatar ah, sida qabasho ama jirdil markay soo caga dhigtaan xeebaha Yurub.

 Dhimashada Badaha: 

Warbixinnada ayaa sheegaya in sannad walba ay boqollaal ama kun kun oo tahriibayaal ah ku dhintaan badda Mediterranean-ka, iyagoo isku dayaya inay u gudbaan Yurub. Shilalkan waxaa sababa badaha qalafsan iyo doonyaha daciifka ah ee tahriibayaasha lagu raro.

 6. Qabasho iyo Xirid Sharci Darro ah Embed from Getty Images

Tahriibayaasha ku sugan Libya waxay si joogto ah ula kulmaan qabasho sharci darro ah, iyaga oo aan lahayn wax xuquuq ah. Ciidamada iyo kooxaha hubeysan ayaa si aan sharci ahayn u xirta tahriibayaasha iyagoo aan loo oggolaan wax maxkamadeyn ah.

 Qabashada Xeryaha:

Marka tahriibayaashu lagu qabto Libya, waxaa lagu xirxiraa xerooyin adag oo aan lahayn daryeel ku filan. Xeryahaas waxaa ku yaal xaalado aad u liidata, waxaana dadka la xiray lagu qabtaa muddada dheer iyada oo aan wax qorshe ah loo sameyn mustaqbalkooda.

 Shuruudo Madax Furasho:

Kooxo hubeysan ayaa mararka qaar qafaasha tahriibayaasha iyaga oo ku qasbaya inay bixiyaan madax-furasho si ay xoriyadooda u helaan. Haddii aysan awoodin inay bixiyaan lacagta, waxay la kulmaan jirdil, kufsi, ama xataa dhimasho. Dad badan ayaa la kulma xaalado adag oo naxdin leh iyadoo qoysaskooda dibadda laga dalbado lacag.

 7. Niyad-Jabka iyo Xaaladaha Nafsaaniga ah Embed from Getty Images

Tahriibayaashu waxay la kulmaan xaalado nafsaaniya oo adag inta ay ku jiraan xeryaha Libya. Xaaladaha amni-darro, jirdil, iyo cabsi joogto ah ayaa sababa in dadka badankoodu la kulmaan niyad-jab iyo cudurrada la xiriira maskaxda.

 Dhibaatada Nafsaaniga:

Tahriibayaal badan ayaa la kulma xaalado xanuun maskaxeed ah sida walaaca joogtada ah, niyad-jabka, iyo PTSD (Post Traumatic Stress Disorder). Xaaladaha adag ee ay ku nool yihiin, cabsida joogtada ah ee dhimashada ama qabashada, iyo kala fogaanshaha qoysaskooda ayaa sababa in ay noqdaan kuwo si weyn u niyad-jaba.

 Gabagabo Embed from Getty Images

Nolosha tahriibayaasha ee Libya waa mid aad u adag oo ka buuxda xanuun, cabsi, iyo qataro joogto ah. Waxay la kulmaan jirdil, kufsi, xadgudubyo xuquuqda aadanaha, iyo dhimasho. Xaaladaha caafimaad, nafaqo-xumo, iyo nadaafad xumo ayaa sii kordhinaya dhibaatadooda. Waxaa muhiim ah in bulsho caalami ah ay ku dedaasho sidii loo heli lahaa xal waara oo lagu badbaadinayo tahriibayaasha ku sugan Libya, loona joojin lahaa dhibaatada baahsan ee ay kala kulmaan safarkooda halista ah.